Kazı ve Bellek[1]
Walter Benjamin
Dil açıkça ortaya koymuştur ki: Hatıra geçmişi keşfetmenin bir aracı değil, daha çok ortamıdır. Nasıl ki yeryüzü antik kentlerin gömülü olduğu bir ortamsa, dil de deneyimlerin ortamıdır. Kendi gömülü geçmişine yaklaşmak isteyen kişi, kazı yapan bir adam gibi davranmalıdır. Her şeyden önce, aynı konuya tekrar tekrar dönmekten, (kazı yapanın toprağı dağıtıp yayması, tersyüz etmesi gibi), konusunu dağıtıp yaymaktan, tersyüz etmekten korkmamalıdır. Çünkü “konunun kendisi” [Sachverhalte], uzun zamandır gizledikleri sırlarını ancak kılı kırk yaran araştırmalara teslim eden katmanlardan başka bir şey değildir. Yani, tıpkı bir koleksiyoncunun galerisinde duran torsolar gibi, bu katmanlar da yerlerini, daha önce sahip oldukları tüm bağlamlardan koparılmış hazineler olarak, sonraki kavrayışlarımızın ayık odalarında bekleyen imgelere bırakırlar. Kazı yaparken planlı ilerlemek elbette önemlidir. Ancak karanlık ve verimli toprağı kürekle dikkatli bir şekilde yoklamak da bir o kadar vazgeçilmezdir. Ve antik hazinelerin bugünün toprağında tam olarak nerede saklandığını saptayamayan, sadece buluntularının bir envanterini çıkaran kişi, kendisini en büyük ödülünden mahrum bırakır. Bu anlamda, araştırmacının gerçek-özgün hatıralar hakkında bilgi vermesi, onları ele geçirdiği yeri tam olarak belirlemesinden çok daha az önemlidir. Bu nedenle, tıpkı iyi bir arkeolojik raporun sadece buluntuların çıkarıldığı katmanlar hakkında değil fakat ilk aşılması ve ulaşılması gereken katmanların hangileri olduğu hakkında da bilgi vermesi gibi, en dar anlamıyla epik ve rapsodik [notlardan, birbirine bağlanan parçalardan, çeşitli ve düzensiz unsurlardan oluşan bir koleksiyon] olan gerçek-özgün hatıra da, bizi hatırlayan kişinin bir imgesini sunmalıdır.[2]
[“Ausgraben und Erinnern” (Kazı ve Bellek) yaklaşık olarak 1932’de yazıldı ve Benjamin hayattayken yayımlanmadı. Metnin Almanca aslı ve İngilizce çevirisi için bkz. GS4, 400-401; SW2, 576.]
[1] “Memory” sözlüğü başlıkta “bellek” metinde ise “hatıra” şeklinde Türkçeleştirildi. Fragmanın Almanca başlığı “Ausgraben und Erinnern”, “Kazmak ve Hatırlamak” diye Türkçeleştirildi -ç.n.
[2] Walter Benjamin, İbiza Yazıları, Çev: Suat Kemal Angı, Cem Yayınevi, 1. Basım Eylül 2024, sf. 99-100
Bu çeviri, yeni-e dergisinin 84. sayısında “Hafıza Çerçeveleri: 90’lardan Günümüze Türkiye’de Hafıza Politikaları” başlıklı dosya kapsamında yayımlanmıştır. Paylaşım, dergi ekibi ve yazarın onayıyla yapılmaktadır.
